Niestety nie wszyscy pamiętają wyburzoną w latach 70. charakterystyczną kamienicę z wieżyczką, która stała w miejscu obecnego Placu Ćwierka, pod adresem Piłsudskiego 16 w Sosnowcu. Aż trudno uwierzyć, że taki ładny budynek mógł zostać wyburzony.
Tak się stało w wyniku przebudowy głównych ulic Sosnowca na dwupasmowe jezdnie w latach 70. XX wieku. Wyburzono wtedy kilka znakomitych budowli, m.in. zabudowania w sąsiedztwie Sezamu ze słynną restauracją Savoy, a przy Piłsudskiego dom Oskara Spigiela, willę Raykowskich czy właśnie kamienicę z wieżyczką. Stała na rogu z ulicą Sadową, a kiedy powstała, z pewnością przed 1905 rokiem, z tyłu, czyli wzdłuż Sadowej właściciel posiadał duży ogród. Być może był to sad, i być może to właśnie dlatego tak nazwano ulicę Sadową.
Kim był ów właściciel, który postawił taki elegancki dom? Henryk Podlewski był jednym z pierwszych w Sosnowcu wsi aptekarzy – aptekę założył w 1895 roku. Był wielkim propagatorem wód mineralnych i zasłynął z tego, że jako pierwszy sprowadzał na zamówienie lekarstwa zagraniczne. Prawdopodobnie aptekę tę prowadził do 1902 roku.
Henryk Tomasz Podlewski (Podleski) herbu Poraj urodził się w 1850 roku w Chrząstowie, (dzisiaj dzielnica Koniecpola) jako syn Tomasza i Ludwiki z Wereckich. Ożenił się z mieszkanką wsi Gzichów, Jadwigą Fabiani (ok. 1863-1937), a ślub zawarto w kościele Mariackim w Krakowie w 1885 roku, co zostało odnotowane w będzińskiej farze. Małżeństwo doczekało się dwóch synów Wacława i Henryka oraz, jak wynika z nekrologu, również córek. Henryk senior zmarł wcześnie, bo już w 1907 roku, mając zaledwie 57 lat. Nie wiem do kiedy Podlewscy mieszkali w Sosnowcu, ale na pewno jeszcze w latach 1921-23 mieścił się w domu Jadwigi Podlewskiej Sąd Pokoju. Jadwiga zmarła w 1937 roku w Brwinowie, zamieszkała więc tam, gdzie jeden z synów – Wacław.
Syn Podlewskich, Henryk Józef Ignacy, urodził się około 1888 roku w Sosnowcu (w owym czasie parafia Czeladź). Mieszkał w Warszawie, gdzie pracował jako nauczyciel i gdzie w 1918 roku poślubił Marię Gorczycką herbu Jastrzębiec. Syn Henryka Józefa, też Henryk, kolejny, trzeci już Henryk w rodzinie, urodził się w 1920 roku w Zawierciu (czwarty Henryk urodził się w 1970 roku). Ukończył on medycynę w Polskiej Szkole Medycznej w Edynburgu. Wkrótce wyjechał na Karaiby, gdzie zasłużył się jako pierwszy lekarz psychiatra. Więcej można o nim przeczytać na angielskiej Wikipedii. Zmarł w 2015 roku w Nassau na Wyspach Bahama.
Młodszy syn aptekarzostwa, Wacław Antoni, urodził się w Sosnowcu w 1895 r. i został znanym architektem i konserwatorem zabytków – w 1929 roku ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Po wojnie pracował w Biurze Odbudowy Stolicy. Był laureatem nagrody państwowej II stopnia zespołowej za twórczą rekonstrukcję architektoniczną Rynku Starego Miasta w Warszawie. Jego żoną była Jadwiga Kryńska. Zmarł w Brwinowie w 1977 roku, tam gdzie 40 lat wcześniej jego matka Jadwiga. Więcej o architekcie można przeczytać na Wikipedii.
Nie o wszystkich dzieciach Podlewskich udało mi się odnaleźć jakieś informacje. Na pewno jedna z córek, Maria, urodziła się w 1901 roku w Sosnowcu i prawdopodobnie mieszkała tutaj do śmierci w 1960 roku.
Sama kamienica, jak większość innych w śródmieściu, stała się siedzibą wielu punktów handlowych i usługowych. Niedługo po jej powstaniu funkcjonował w niej Dom Komisowo-Handlowy Karola F. Winklera, Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe I-sze, założone w 1903 roku i Kasa Pogrzebowa w Sosnowcu założona w 1908 roku. Ponadto niejaki Skazik prowadził tu sprzedaż fortepianów i polecał też pianina nowe i używane. Z czasem znalazło tu swoja siedzibę się tu Biuro Techniczne Maciejewski, Makowski i Ska, Cechy Stolarzy, Ślusarzy, Kowali, Tokarzy, Pilnikarzy i Kotlarzy, a także kawiarnia i cukiernia “Europa”. W reprezentacyjnej kamienicy z wieżyczką, nie zabrakło też prawników i lekarzy – gabinety lekarskie prowadziły tu panie Weiss – Anna i dentystka Nadzieja, a mieszkał i kancelarię adwokacką prowadził Eugeniusz Heftman, ojciec Tadeusza Heftmana, inżyniera radiotechnika, pioniera krótkofalarstwa w Polsce (więcej znów na Wikipedii).
Kamienica zbudowana przez Podlewskiego niewątpliwie była perełką architektoniczną w Sosnowcu. Ani plac, który powstał po jej wyburzeniu, choć ostatnio całkiem ładnie się tam zrobiło, ani fontanna, nie zastąpią niestety widoku, który przez lata cieszył oko i niewątpliwie dodawał wrażenia wielkomiejskości naszemu miastu.
Zdjęcie tytułowe pochodzi z portalu fotopolska.eu
Anna Urgacz-Szczęsna
Klub Zagłębiowski 
Udało mi się odnaleźć informację, że w latach 1921-23 w domu Jadwigi Podlewskiej mieścił się Sąd Pokoju, a więc prawdopodobnie jeszcze wtedy tam mieszkała. Ponadto Pan Andrzej Ciepał zwrócił uwagę, że ślub Henryka i Jadwigi z Fabianich odbył się w kościele Mariackim w Krakowie, a w Będzinie tylko ten fakt odnotowano. Dziękuję za czujność 🙂 Oba te fakty skorygowałam w artykule.
PolubieniePolubienie
Ta kamienica miała dawniej adres Sadowa 1. Za nią (wzdłuż ulicy) był budynek o adresie Sadowa 3, w którym przed wojną mieściła się Restauracja – Dancing „Palais de Danse) – w latach 50-tych budynek był już zamknięty na głucho. Następne w ciągu ulicy były baraki, w których mieściły się zakłady dziewiarskie – z długim ogrodem sięgającym boiska szkolnego, należącego do szkoły podstawowej nr 8, działającej w tym miejscu do końcówki lat 60-tych. Te stare drzewa na Placu Ćwierka to pozostałość tegoż ogrodu. Tak to pamiętam z lat 50-tych, bo Sadowa to ulica mojego dzieciństwa i wczesnej młodości. Wyburzenia całkowicie zmieniły charakter ulicy, ale na szczęście „mój” dom stoi i nawet wypiękniał.
A co do sadów, to było ich w okolicy więcej. Pamiętam ogromny sad u zbiegu ul. Kołłątaja i Teatralnej, wchodziło się do niego od ul. Krzywej – w latach 70-tych wybudowano tam szkołę.
PolubieniePolubienie
Dziękuję za komentarz. Czy wie Pani kiedy kamienica otrzymała adres Sadowa 1? Dziwne, bo dom po prawej od 16-tki też jakby miał numer 16 – przed wojną znajdował się tam m.in Powiatowy Urząd Pracy, a w PRL popularny sklep mięsny Europa. Obok ta duża kamienica na rogu Piłsudskiego i Dęblińskiej też ma dwa adresy – część to Piłsudskiego 18, a część Dęblińska 1. A może posiada Pani jakieś zdjęcia z tych okolic?
Anna U-S
PolubieniePolubienie
Niestety nie wiem. Ale skoro następny budynek miał numer 3, to ten musiał mieć 1. A może miał dwa adresy? Było wejście od ul. Piłsudskiego – obok był zakład fryzjerski, ale również było wejście od podwórka (tam się wchodziło m. in. do dentysty). Po przeciwnej stronie ulicy był (i jest) budynek o numerze 2, dalej dwie połączone kamienice o nr 4 i 6, za nimi szkoła nr 8 (obecnie na mapie Google budynek ma nr 10). Niestety nie posiadam zdjęć, oprócz szkolnych, robionych na boisku, ale w tle widać jedynie drzewa.
Alicja M.
PolubieniePolubienie
Dziękuję za wszystkie informacje. Pozdrawiam serdecznie
Anna U-S
PolubieniePolubienie
A gdzie znajdowała się ulica Iwanogrodzka?, która była przedłużeniem ulicy Głównej i była równoległa do ulicy Sadowej. Mam projekt kina VARIETE na ulicy Iwanogrodzkiej nr 2 i nie mogę namierzyć jego lokalizacji.
PolubieniePolubienie
Ul. Iwanogrodzka to obecnie ul. Dęblińska
PolubieniePolubienie
a gdzie mógł być numer 2 tam gdzie fontanna teraz czy po drugiej stronie?
PolubieniePolubienie
Mniej więcej tu gdzie fontanna. To kino, kinoteatr, nazywało się też okresowo Eden.
PolubieniePolubienie
Dziękuję
Z projektu który posiadam z 1911 roku wynika że kinematograf był oświetlony lampami łukowymi a instalacja elektryczna była zaprojektowana przez inżyniera Kazimierza Ciesielskiego. Czy wiadomo gdzie znajdowała się elektrownia która zasilała ta instalację oraz jakiego rodzaju był to prąd stały czy zmienny?
PolubieniePolubienie
Pamięć człowieka jest zawodna. Poszukiwałem tej ulicy. Ze starych planów wynikało, że z początku były zabudowania a następnie tereny zielone. Gdy zobaczyłem Pani zdjęcie kamienicy Podlewskiego odżyły w mojej głowie obrazy ale tylko tego fragmentu dalej nie mogę sobie przypomnieć jak wyglądał dalszy ciąg wyburzonej ulicy. Czy zachowały się jakieś zdjęcia tamtej części?
PolubieniePolubienie